Godziny nadliczbowe w równoważnym systemie czasu pracy

Proszę o pomoc w kwestii nadgodzin w równoważnym czasie pracy – poniżej prezentuję mój sposób rozliczania nadgodzin.

Nasz prawnik kwestionuje to wyliczenie twierdząc że praca w godzinach nadliczbowych jest ponad normę dobową wynikającą z harmonogramu.

Uczestnicząc w Państwa szkoleniach wydawało mi się że moje rozliczenie jest poprawne, ale mogę się mylić. Proszę o pomoc w określeniu sposobu liczenia nadgodzin zanim  zmienię dotychczasowe zasady.

Poniżej przykładowe rozliczenie przepracowanych godzin.

Opis rozliczenia godzin pracy.

Harmonogram –  godziny zaplanowane z grafiku

Faktycznie –  godziny faktycznie przepracowane

50% – nadliczbowe płacone w danym miesiącu

100% – nadgodziny tygodniowe płacone na koniec trzymiesięcznego okresu rozliczeniowego

System równoważnego czasu pracy charakteryzuje się tym, że ilość godzin pracy w danej dobie może przekraczać dobową normę czasu pracy. Pracownik zatrudniony w tym systemie objęty jest 8 godzinną dobową normą czasu pracy, jednak pracować może w ciągu doby więcej niż 8 godzin, przy czym praca przekraczająca 8 godzin nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych, jeżeli rozkład czasu pracy przewidywał zwiększoną liczbę godzin.

W systemie tym istnieje również możliwość zaplanowania w poszczególnych dobach liczby godzin pracy na poziomie niższym niż 8, czyli poniżej dobowej normy czasu pracy. Rozkład czasu pracy musi jednak zakładać przepracowanie przez pracownika w całym okresie rozliczeniowym liczby godzin równej wymiarowi czasu pracy danego okresu rozliczeniowego.

Najczęściej planowany dobowy wymiar czasu pracy pracowników zatrudnionych w systemie równoważnego czasu pracy nie przekracza 12 godzin. Może być jednak ustalony przepisami zakładowymi na poziomie niższym niż 12 godzin.

Zakładając jednak, że planowana liczba godzin pracy w ciągu doby nie może być większa niż 12, każda godzina pracy przekraczająca tę wartość w ciągu doby będzie uznana za pracę w godzinach nadliczbowych.

Przykład:

Pracownik w dniu 24 czerwca 2013r.  ma planowaną pracę na 12 godzin (7⁰⁰ – 19⁰⁰). Z uwagi na szczególne potrzeby pracodawcy pracował 13 godzin (7⁰⁰ – 20⁰⁰), przekraczając jedną godziną ustalony przedłużony wymiar czasu pracy. Za przepracowaną jedną godzinę nadliczbową otrzyma dodatek 50% ponieważ była to praca świadczona przed porą nocną, która u danego pracodawcy trwa 8 godzin w przedziale (22⁰⁰ – 6⁰⁰). Dodatek 50% będzie płacony również wówczas, gdyby planowana była praca w godzinach 19⁰⁰ – 7⁰⁰, a pracownik pracował jedną godzinę dłużej, czyli do godziny 8⁰⁰. Ostatnia godzina pracy, jako nadliczbowa, przypadająca poza porą nocną, uprawniałaby pracownika do dodatku 50%.  Dodatek 100% byłby płacony np. w sytuacji, gdy pora nocna obejmowałaby 8 godzin pomiędzy  23⁰⁰ – 7⁰⁰, a pracownik pracowałby 13 godzin w przedziale czasu 18⁰⁰ – 7⁰⁰.

Z powyższego wynika, że wykazane w pozycji pierwszej przesłanej informacji 13 godzin, zamiast planowanych 12 godzin uprawniało pracownika do dodatku za 1 godzinę nadliczbową. Ponieważ nie podano dokładnych godzin pracy nie można było jedynie zdecydować o wysokości dodatku za godzinę nadliczbową. Rozliczenie 13 godzin jest prawidłowe.

Wyjaśnić w tym miejscu należy, że w przypadku zaplanowania pracownikowi liczby godzin na poziomie 8 lub niższym niż 8 zobowiązuje pracodawcę do wypłacenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych wtedy, gdy zostanie przekroczona 8 godzinna dobowa norma czasu pracy.

Zważywszy na powyższe wykazana w pozycji trzeciej liczba 12 godzin pracy, przy planowanej tylko na 8 godzin, została rozliczona prawidłowo. Pracownik pracował 4 godziny nadliczbowe.

Przykład:

Pracownik w dniu 26 czerwca 2013r. powinien pracować 8 godzin. Praca wykonywana była przez 12 godzin. Mimo, że pracownik pracuje w systemie równoważnego czasu pracy, w którym dopuszczono pracę do 12 godzin na dobę, pracodawca obowiązany jest wypłacić wynagrodzenie za 4 godziny nadliczbowe, z uwagi na przekroczenie dobowej normy czasu pracy. Jeżeli do przekroczenia normy doszło przed porą nocną lub po niej, pracownik uprawniony jest do dodatku 50%. Pracodawca wypłaci pracownikowi dodatek 50% za 4 godziny nadliczbowe.

W obu dotychczasowych rozliczeniach pracodawca powinien w danym miesiącu wypłacić pracownikowi normalne wynagrodzenie za zwiększoną liczbę godzin (ponad 12 i ponad 8) oraz dodatek za 5 godzin nadliczbowych. Dokonana na bieżąco wypłata dodatków spowoduje, że kończąc okres rozliczeniowy, ustalając ewentualne przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, faktyczny czas pracy zostanie pomniejszony o godziny nadliczbowe rozliczone w ujęciu dobowym. Stanowi to zabezpieczenie przed podwójną wypłatą dodatku za te same przepracowane godziny.

Przykład:

Pracownik w dniu 11 czerwca zamiast 12 godzin pracował 13 godzin, w dniu 19 czerwca pracował 12 godzin, zamiast planowanych 8 godzin, oraz w dniu 22 czerwca pracował 8 godzin w dniu wolnym od pracy. Rozliczając czas pracy w czerwcu 2013r. pracodawca naliczył pracownikowi dodatki za 5 godzin nadliczbowych. Ustalając uprawnienie do dodatku 100% z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, od liczby faktycznie przepracowanych godzin, tj. 173 godzin odjął 5 godzin z tytułu dobowego rozliczenia = 168 godzin, a następnie odjął wymiar czasu pracy w czerwcu, tj. 160 godzin, wykazując do wypłaty dodatkowo 8 godzin nadliczbowych z dodatkiem 100%. Dodatek 100% będzie wypłacony dopiero po zakończeniu okresu rozliczeniowego, który może być dłuższy niż miesiąc.

W sytuacji, gdy w równoważnym systemie (i nie tylko) pracodawca wyznaczy pracownikowi mniejszą liczbę godzin niż 8 godzinna dobowa norma czasu pracy, praca wykonywana w ramach dobowej normy nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych. Dopiero przekroczenie 8 godzinnej wartości sprawi, że wystąpi praca w godzinach nadliczbowych.

Przykład:

W dniu 6 czerwca 2013r. pracodawca planował 4 godziny pracy. Zgodnie z poleceniem pracodawcy pracownik pracował 7 godzin, czyli nie przekroczył dobowej normy czasu pracy. Brak przekroczenia normy dobowej uprawnia pracownika tylko do normalnego wynagrodzenia za dodatkowe 3 godziny pracy. Jednakże ustalając przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy z końcem okresu rozliczeniowego, zakładając, że pracownik pracuje w pełnym wymiarze czasu pracy, pracodawca obowiązany jest wypłacić pracownikowi dodatek 100% za 3 godziny

160 godzin + 3 godziny = 163 godzin – 160 godzin (wymiar czerwca 2013r.) = 3 godziny nadliczbowe z prawem do dodatku 100%.

Jeżeli w czerwcu 2013r. nie kończy się okres rozliczeniowy, to pracownikowi za miesiąc czerwiec należy wypłacić tylko wynagrodzenie normalne za owo przekroczenie, a na koniec okresu rozliczeniowego tylko dodatek 100%

Dokonane rozliczenie w pozycji drugiej należy uznać za zgodne z przepisami o czasie pracy.

Z ciekawą sytuacją mamy do czynienie w ostatniej (czwartej) pozycji. Przy planowanej pracy na 4 godziny, pracownik świadczył ją przez 12 godzin. Rozliczając pracownika dobowo, dopiero przekroczenie 8 godzinnej dobowej normy czasu pracy powoduje pracę w godzinach nadliczbowych. Biorą powyższe pod uwagę, należało przyjąć, że praca w 5,6,7 i 8 godzinie nie może być uznana za pracę w godzinach nadliczbowych. Pracownik uprawniony jest w tym momencie do normalnego wynagrodzenia za te cztery godziny dodatkowej pracy. Każda następna godzina (ponad 8 na dobę) uznana będzie za pracę w godzinach nadliczbowych. Oprócz normalnego wynagrodzenia za 4 ostatnie godziny pracy pracownik uprawniony będzie do dodatku za godziny nadliczbowe. Jeżeli przyjmiemy, że praca w godzinach nadliczbowych nie była wykonywana w porze nocnej, pracownik uprawniony jest do dodatku 50%. Kończąc okres rozliczeniowy oraz odejmując wszystkie godziny nadliczbowe ustalone na podstawie dobowego przekroczenia, dodatkowe godziny przepracowane w ramach dobowej normy czasu pracy powodują przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy z prawem do dodatku 100%.

Z taką sytuacją mamy do czynienia w czwartej opisanej przesłanym grafikiem sytuacji. Pracodawca wypłacił na bieżąco dodatek 50% za 4 godziny nadliczbowe, a z chwilą zakończenia okresu rozliczeniowego wypłacić dodatek 100% również za 4 godziny. Przeprowadzone rozliczenie w pozycji czwartej jest prawidłowe.

Przesłany do analizy grafik pracy pracownika wykazuje prawidłowe rozliczenie godzin pracy, w tym godzin nadliczbowych we wszystkich przypadkach.

Podstawa prawna:

• art. 128 § 3 pkt 1,  art. 129 § 1, art. 135, 151 § 1, 151¹ § 1 i 2, art. 157⁷ § 1 k.p.

Zygmunt Stanisławski

26 czerwca 2013r.